Natura na pograniczu | Natura 2000 na pograniczu polsko-czeskim

Obszar Natura 2000

to nowa forma ochrony przyrody w Unii Europejskiej, która uzupełnia dotychczasowy system obszarów i obiektów chronionych. Za obszary Natura 2000 uznaje się tereny najważniejsze dla zachowania zagrożonych lub bardzo rzadkich gatunków roślin, zwierząt czy charakterystycznych siedlisk przyrodniczych, mających znaczenie dla ochrony wartości przyrodniczych Europy, czyli tzw. różnorodności biologicznej. Wspólne działanie na rzecz zachowania dziedzictwa przyrodniczego Europy w oparciu o jednolite prawo ma na celu optymalizację kosztów i spotęgowanie korzystnych dla środowiska efektów. Obszary Natura 2000 są elementem europejskiej sieci ekologicznej z naukowo potwierdzonym dobrym zachowaniem środowiska naturalnego, a co za tym idzie – to miejsca znane w całej Europie, dobre do efektywnego biernego i czynnego wypoczynku. To wszystko sprawia, że przyciągają one coraz więcej turystów.

Po co Natura 2000?

Aby chronić najcenniejszą przyrodę dla przyszłych pokoleń
Aby żyć w czystym środowisku
Aby zachować ginące i zagrożone gatunki roślin, zwierząt i miejsc, w których można je spotkać

Zapraszamy Państwa do odwiedzenia prezentowanych obszarów Natura 2000 na pograniczu polsko – czeskim i zapoznania się z innymi atrakcjami turystycznymi w tym obszarze.

Bory Dolnośląskie

Obejmują jeden z największych w Polsce zwartych kompleksów leśnych. Dominują tu nieurodzajne, piaszczyste siedliska, na których dobrze rosną bory sosnowe z ubogim runem, złożonym głównie z wrzosów i borówki. W piętrze podszytu na stanowiskach suchych występuje żarnowiec miotlasty, a na wilgotnych – kruszyna pospolita. Na żyźniejszych siedliskach występują płaty borów mieszanych i fragmenty lasów liściastych: buczyn i grądów. W okolicy Węglińca znajdują się torfowiska i kompleks stawów rybnych – Stawy Parowskie, otoczone starodrzewiem dębowym. Urozmaiceniem terenu są rozległe wrzosowiska i brzeziny w rejonie Świętoszowa, a na podmokłych zagłębieniach terenu – fragmenty olsów. Stwierdzono tu 19 lęgowych gatunków ptaków, wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej, a z nich 9 gatunków zostało umieszczonych na liście ptaków zagrożonych w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt. Bory Dolnośląskie są najważniejszą w południowo-zachodniej części Polski ostoją bielika, kani rudnej i lelka. Na obszarze stwierdzono występowanie jednych z największych liczebnie w Polsce populacji sów: włochatki (ok. 200 par lęgowych) i sóweczki (ok. 100 par).

Uroczyska Borów Dolnośląskich

Obejmują zachodni fragment Borów Dolnośląskich. Drzewostan zdominowany jest przez sosnę, rzadko występują fragmenty lasów liściastych. Lasy zostały znacznie osuszone poprzez melioracje, ale wprowadzone kilka lat temu bobry odtworzyły wiele mokradeł. W zachodniej części ostoi znajdują się liczne stawy. Stwierdzono tu stępowanie aż 21 rodzajów siedlisk z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej, choć sumarycznie zajmują one bardzo niewielką powierzchnię. Szczególnie wartościowe są siedliska podmokłe (torfowiska wysokie, bory bagienne) oraz wilgotne wrzosowiska z atlantyckim wrzoścem bagiennym, przygiełką brunatną i ponikłem wielołodygowym. Między Nysą a Kwisą znajdują się najcenniejsze przyrodniczo siedliska z gatunkami roślin atlantyckich na krańcach ich zasięgu w Polsce. Występuje tu też bogata fauna leśnych bezkręgowców, w tym dwa stanowiska łatki ozdobnej (z trzech w całej Polsce!) oraz ważek: trzepli zielonej i zalotki większej. Można tu też znaleźć stare drzewa, w których żyją chrząszcze: pachnica dębowa i jelonek rogacz. Obszar jest ważną ostoją wilka, którego 1-2 watahy regularnie przebywają na tym terenie.

Pieńska Dolina Nysy

Obejmuje fragmenty doliny Nysy Łużyckiej wraz z doliną jej prawobrzeżnego dopływu – Bielawki. Dolina Nysy osiąga tu głębokość do 20 m i ma charakter zbliżony do naturalnego: występują tu podmywane, strome zbocza, liczne zakola, odsypy. W korycie Nysy znajduje się jednak kilka sztucznych kamiennych podpiętrzeń, zieniegdzie brzegi rzek są umocnione i obramowane wałami przeciwpowodziowymi. Żyzne gleby – mady rzeczne – porastają lasy: iglaste, liściaste i mieszane. Miejscami powstała mozaika krajobrazowa: otwarte wody starorzeczy otoczone szuwarami sąsiadują z murawami napiaskowymi, a nawet z murawami ciepłolubnymi (kserotermicznymi), na których zobaczymy np. kocanki piaskowe. Na terenie ostoi występują ważki lub motyle. Z gatunków ujętych w Czerwonej Liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce występują: ważki lecichy – południowa i mała oraz chrząszcz ciołek matowy. Spośród płazów i ssaków figurujących w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej zarejestrowano traszkę grzebieniastą, kumaka nizinnego, wydrę i bobra europejskiego.

Przełomowa Dolina Nysy Łużyckiej

Ostoja ciągnie się od Trzcińca po Zgorzelec. Obszar obejmuje silnie zróżnicowany krajobraz doliny rzecznej, od przełomów w okolicy Posady do meandrów i rozlewisk w stronę Zgorzelca. Nysa na tym odcinku jest rzeką uregulowaną, ale częste wylewy skutkują dobrym stanem zachowania towarzyszących jej siedlisk dzięki utrzymaniu tradycyjnego sposobu gospodarowania (wypas i ekstensywne wykorzystanie łąk). Występuje tu 10 typów siedlisk przyrodniczych, z których najcenniejszy jest zespół siedlisk łąkowych, stanowiących siedlisko wielu gatunków roślin i zwierząt.
Teren ostoi jest silnie zagrożony z dwóch powodów: poprzez inwazję sprowadzonych przez człowieka roślin, np. rdestowca japońskiego, niecierpka gruczołowatego czy topinambura oraz gospodarkę: wykopywanie stawów hodowlanych, zaorywanie łąk i zmiany przeznaczenia gruntów (budowlane, przemysłowe). Poza gatunkami zwierząt, częstymi w innych ostojach (np. bóbr, wydra czy nocek duży) występuje tu szereg gatunków cennych owadów, a wśród nich trzepla zielona, czerwończyk nieparek, modraszek telejus i modraszek nausitous.

REZERWATY PRZYRODY

"Torfowisko pod Węglińcem"

W rezerwacie ścisłym „Torfowisko pod Węglińcem” o pow. 1,35 ha znajduje się wyjątkowe na niżu skupisko chronionej sosny drzewokosej (dawna nazwa: sosna błotna). Sosna ta jest w istocie mieszańcem międzygatunkowym sosny zwyczajnej i sosny górskiej (kosodrzewiny). Ma ona inny pokrój niż sosna zwyczajna: cienki (nawet u starych okazów) pień o ciemnej korze, koronę bardziej stożkowatą niż szeroką, także krótsze i ciemniejsze liście (igły) oraz niesymetryczne szyszki. Rezerwat utworzono w 1937 r., a w 1959 r. stanowisko sosny drzewokosej ponownie objęto ochroną. Wtedy to wiek najstarszych okazów oszacowano na ponad 200 lat! Mimo sędziwego wieku drzewa są niepozorne; wiek zbadanego osobnika o średnicy pnia 26 cm określono na 185 lat. Na terenie rezerwatu oprócz sosny drzewokosej występują także inne rośliny chronione: bagno zwyczajne i kruszyna pospolita. Na uwagę zasługuje występowanie na niżu górskiego gatunku – starca Fuchsa. Z powodu coraz niższego poziomu wód gruntowych, skutkującego zmianą warunków siedliskowych, zmienia się też skład gatunkowy biocenozy.

„Wrzosiec koło Piasecznej”

Rezerwat „Wrzosiec koło Piasecznej” zajmuje powierzchnię 40,16 ha, w tym obszar 12,08 ha to rezerwat ścisły. Ochronie podlega tu unikalne torfowisko przejściowe na ubogim podłożu, o zmiennym poziomie wód gruntowych, zasilane głównie wodami opadowymi, ze stanowiskiem mszaru wrzoścowego. Jest to zbiorowisko nieleśne, torfotwórcze, z mchami torfowcami i wrzoścem bagiennym – rzadką, ginącą rośliną atlantycką. Takie zbiorowisko jest charakterystyczne dla klimatu atlantyckiego. Z roślin chronionych i rzadkich na terenie rezerwatu występują też: rosiczki – okrągłolistna i pośrednia, widłak goździsty, widłaczek torfowy, bagno zwyczajne, przygiełka biała, wełnianka wąskolistna i wełnianki.

„Grądy koło Posady”

Rezerwat leśny „Grądy koło Posady” o pow. 5,27 ha został utworzony dla ochrony naturalnych lasów grądowych, porastających krawędź doliny Nysy Łużyckiej o charakterze przełomu. Obiekt jest unikatowy w skali Polski ze względu na obecność drzewostanu z lipą i klonem. Krajobraz rezerwatu ma charakter podgórski mimo bliskości miejsc znacznie przekształconych przez człowieka (Turoszów). Lasy porastające stoki doliny mają zróżnicowany charakter – od fragmentów z przewagą dębu i graba do fragmentów z dominacją lipy, klonu i jawora. W runie spotkać można głównie gatunki roślin, charakterystyczne dla żyznych lasów liściastych. Na obszarze rezerwatu występuje 140 gatunków roślin naczyniowych oraz 8 gatunków mszaków. Znaleźć tu można dwa gatunki chronione: bluszcz (ochrona częściowa) i parzydło leśne (ochrona ścisła). Na skraju lasu i przy drogach leśnych wykształciły się fragmenty cennych, bo biologicznie różnorodnych zbiorowisk zaroślowych, tzw. oszyjków. Drzewostan ma 120-150 lat, a wymiary pomnikowe osiąga tutaj ok. 30 okazów dorodnych dębów, lip i buków. Występuje tu wiele gatunków ptaków, związanych ze środowiskiem leśnym.

INNE CIEKAWOSTKI PRZYRODNICZE

Graniczny Wierch

Przez Czechów zwany „Łysym”, co oddaje wygląd czeskiej części – rozległa, trawiasta łąka. Jego północno-zachodni (polski) wierzchołek ma wysokość 616 m n.p.m. i znajduje się tu rozległy wiatrołom, z którego rozciąga się doskonały widok na Bogatynię i dalej, aż po Zgorzelec, Pieńsk i Lubań. Stoki Granicznego Wierchu to kompleks leśno-źródliskowy, podobny do zbiorowisk roślinnych dolnego regla Sudetów. Napotkamy tu rosnący na ubogiej, kwaśnej glebie zespół podgórskiej dąbrowy, z dębami bezszypułkowymi, brzozą brodawkową i omieszką buka. Podszyt tworzą zarośla leszczyny i kruszyny, a w runie zobaczymy gwiazdnicę wielkowiatową i pszeniec gajowy. W dolinkach strumieni znajdziemy płaty grądów i łęgów, a w źródlanej wodzie rośnie mech zdrojek potokowy.

Zwałowisko przy KWB Turów

Największa w Polsce hałda ziemi – pozostałość nadkładu z odkrywkowej kopalni węgla brunatnego „Turów”. Gleba jest tu sztucznie wzbogacana w substancje mineralne (mineralno – organiczny nawóz turoszowski MONT), odpowiednio kształtowana i odwadniana. Na zwałowisku sadzony jest las. Wykształciły się tu specyficzne bezleśne siedliska, w których dogodne miejsce do życia znajdują rzadkie ptaki, np. sieweczka rzeczna, dudek, lerka, białorzytka i figurująca w „Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt” czeczotka. Są drapieżniki – kania czarna, pustułka, zalatuje bocian czarny. W licznych oczkach wodnych żyją i rozmnażają się rzadkie gatunki płazów, m.in. traszka grzebieniasta, traszka górska i kumak nizinny oraz rzadkie gatunki ważek, m.in. lecicha południowa i szablak przewiązany.

Aleje dębowe pod Porajowem

Pomiędzy Porajowem a Trójstykiem granicznym znajdują się aleje dębowe, składające się ze wspaniałych, wiekowych dębów, które pierwotnie porastały… groble stawowe. Przez kilka stuleci w dolinie Nysy Łużyckiej pod Porajowem i Sieniawką funkcjonowały stawy rybne. Na początku XIX w. stawy te zostały osuszone i zamienione w użytki zielone i grunty orne i jedynie dzięki obecności starych dębów można wytyczyć granice nieistniejących już zbiorników wodnych.

Olsy Toporowskie

Obejmują starorzecza w dolinie Nysy Łużyckiej na północ od Toporowa. Ols to las, rosnący na stale podmokłym, zabagnionym terenie. Głównymi gatunkami drzew, które mogą rosnąć w takich warunkach są olchy: czarna i szara oraz wierzby i jesiony. Drzewa rosną na wysokich kępach, utworzonych przez mchy torfowce i turzyce, otoczonych wodą. W obfitym podszycie występują: porzeczka czarna, kalina, kruszyna, czeremcha, dereń, bez czarny i koralowy. Napotkać tu można zarówno rośliny wodne, jak np. grążel żółty, żabiściek pływający, strzałkę wodną czy okrężnicę bagienną, jak i rośliny terenów podmokłych: kosaćca żółtego, wąkrotę zwyczajną czy siedmiopalecznik błotny. Olsy Toporowskie stanowią dogodne siedlisko dla wielu ptaków, m.in. bociana czarnego, gągoła (kaczki, która ma gniazdo w dziupli, nawet 20 m nad ziemią!), kani czarnej i rudej. Jest też znakomite miejsce dla płazów i gadów, w tym rzekotki drzewnej czy żmii zygzakowatej. Przed olsami, od pomnika II Armii WP w Prędocicach (Toporowie) w kierunku b. majątku Tormersdorf ciągnie się piękna aleja, złożona z 80 drzew. Rosną tu lipy, dęby i graby o obwodzie powyżej 200 cm. Aleja od 1993 r. została objęta ochroną jako pomnik przyrody (nr rej 1338). Stare drzewa to znakomite siedlisko dla wielu gatunków zwierząt: ssaków – np. kuny leśnej i domowej lub nietoperzy, ptaków – np. sów, oraz owadów – np. pachnicy dębowej czy jelonka rogacza.

Żwirownia k. Żarki nad Nysą

Wydobycie kruszywa zmieniło wygląd rzeki: duże lustro wody otoczone jest brzegami o urozmaiconej linii i wysokości. W stromych skarpach budują swoje gniazda – norki ziemne – jaskółka brzegówka. Na drzewach siedzą czatujące na ryby kormorany, a w gałęziach nad wodą można zobaczyć ukryte misternie utkane gniazdo remiza. Rano i wieczorem z nadrzecznych zarośli słychać monotonny głos świerszczaka. Nierzadko wtóruje mu ropucha paskówka oraz niewielka zielona żabka – rzekotka drzewna – jedyny w Polsce płaz z rodziny rzekotkowatych.

Przełom Czerwonej Wody

Na bazaltowych stokach Góry Ognistej, rozciętej przez wody rzeki rosną fragmenty lasu klonowo-lipowego, z pnączem – chmielem w podszycie i przylaszczką w runie. Między drzewami widać wychodnie bazaltowe – skupiska skałek i głazów z florą naskalną, m.in. paprotką zwyczajną. Nie uregulowana rzeka o czystej wodzie płynie tu raz leniwie, zakolami, raz pędząc po skałach. W czystej wodzie pływają minogi strumieniowe i licznie rośnie tu włosienicznik wodny. Do najcenniejszych roślin należy bezzieleniowy storczyk gnieźnik leśny. W koronach drzew można zobaczyć pełzacza leśnego i kowalika oraz kilka gatunków dzięciołów. Na pobliskich łąkach spotkamy motyle – modraszka telejusa, modraszka nausitousa i ważkę trzeplę zieloną.

Stawiska

Kompleks stawów w północnej części gminy, przy granicy z Jerzmankami. Dawne stawy hodowlane rzadko już teraz zarybiane otoczone są starodrzewiem: pomnikowymi dębami i lipami. Niektóre stawy zarastają roślinnością szuwarową, stwarzając dogodne warunki dla lęgów żurawia. Gniazduje tu lub regularnie żeruje wiele chronionych i rzadkich gatunków ptaków szponiastych i wodno-błotnych, m.in. trzmielojad, kania ruda, kania czarna, bielik, rybołów, błotniak stawowy czy bocian czarny. Płytkie zbiorniki wodne sprzyjają rozwojowi płazów i gadów, w tym bardzo licznej rzekotki drzewnej.

Las Miedziański

Duży kompleks leśny z żerowiskami bociana czarnego, który stroni od człowieka i żywi się drobnymi rybami z czystych, płytkich wód. Jego granicę wyznacza Koci Potok, w którym do II wojny światowej można było znaleźć małża, produkującego słodkowodne perły – skójkę perłoródkę. Koci Potok ma charakter rzeki podgórskiej. Jego koryto nie było regulowane przez pół wieku, dzięki czemu mogły odtworzyć się tu naturalne warunki przyrodnicze. W dolinie Kociego potoku występują chronione rośliny: pierwiosnka wyniosła, konwalia majowa, kalina koralowa czy kruszyna pospolita. Bogate i zróżnicowane siedlisko leśne sprzyja występowaniu licznych ptaków i nietoperzy, w tym nocka Natterera i niewielkiej sowy – sóweczki.

Stawy Parowskie

Zespół stawów hodowlanych, o którym pierwsze wzmianki pochodzą z 1329 r. Pod koniec XV w. Stawy Parowskie stały się własnością miasta Zgorzelca, z inicjatywy którego powstało szereg nowych zbiorników wodnych. Do dziś hoduje się w nich karpie, liny i szczupaki, a niezbyt intensywna gospodarka sprzyja zachowaniu bioróżnorodności ekosystemów wodnych. Jest to ptasia ostoja o znaczeniu ogólnopolskim. Stawy są wykorzystywane przez liczne ptaki jako miejsce odpoczynku podczas przelotów wiosennych i jesiennych. Wokół stawów rozciągają się trzcinowiska i torfowiska, będące miejscem lęgowym wielu ptaków, np. gęsi gęgawy, trzciniaka, bąka, brzęczki, bekasa i słonki. Na stawach można zobaczyć liczne perkozy, łabędzie, cyranki, cyraneczki oraz inne kaczki, a przy brzegach i nad wodą czatują drapieżniki: bielik, kania ruda, rybołów, kobuz. Okoliczne bagna i torfowiska także sprzyjają wielu unikatowym gatunkom roślin, jak ponikło wielołodygowe, sitowie korzenioczepne, przygiełka biała, widłaki, gnidosz rozesłany, grzybienie północne.

Buczyna Bielawska

Jest to kwaśna buczyna niżowa, czyli las, rozwijający się na ubogich glebach. Dominującym drzewem jest buk, ale spotyka się także nieliczne dęby i graby. Buki według wierzeń ludowych to drzewa, w które nie uderza piorun – są symbolem bezpieczeństwa. Runo jest ubogie: głównie borówka czernica (czarna jagoda) i charakterystyczna kosmatka gajowa, a także siódmaczek leśny i zachyłka trójkątna. Rosną tu też chronione rośliny: niepospolita paproć – podrzeń żebrowiec oraz barwinek pospolity.

Doliny rzek: Czernej Małej i Wielkiej

Wyjątkowo cenne, bo już rzadko spotykane niewielkie cieki, mało przekształcone przez człowieka. Płyną spokojnie, otoczone szuwarami i lasami łęgowymi. Las łęgowy porasta teren zalewowy przy rzece; jest podmokły, z licznymi oczkami wodnymi i charakterystycznymi kępami roślinności. W takim środowisku można spotkać bobry i wydry oraz interesujące bezkręgowce, np. ważki: trzeplę zieloną, szklarnika leśnego, gadziogłówkę pospolitą, świteziankę błyszczącą i świteziankę dziewicę. Również płazy znajdują tu doskonałe miejsce do rozrodu. W czystych wodach można zobaczyć pstrągi.

Łąki na Żurawiu

Rozległe, wilgotne łąki, porośnięte bujną roślinnością. Swoją nazwę wzięły od żerujących tu chętnie majestatycznych żurawi, które można tu też obserwować wiosną, podczas tańca godowego. Znakomite siedlisko bekasa kszyka, derkacza, kląskawki czy gąsiora. Interesującymi mieszkańcami Łąk na Żurawiu są duże i płochliwe ssaki – bobry. Wsiedlone na terenie nadleśnictwa Węgliniec bobrze rodziny znalazły tu znakomite warunki do życia. Ich nory można czasem zobaczyć podczas spaceru. Bobry potrafią w krótkim czasie poprawić stosunki wodne na wybranym terenie: budując tamy ze ściętych pni i gałęzi (liśćmi i drobnymi gałązkami się żywią) w naturalny sposób podnoszą poziom wód powierzchniowych i gruntowych. Na kwiatach i na drogach możemy zaobserwować kolorowe motyle dzienne – latolistka cytrynka i pokłonnika osinowca (gatunek nieliczny w Polsce).

Park w Ostróżnie

Przy zrujnowanych zabudowaniach dworskich rozciąga się duży park z I połowy XIX w., tuż przy granicy z Czechami. Mimo zaniedbania wciąż widoczne jest założenie parkowe, a w samym parku znajduje się wiele imponujących, pomnikowych drzew, m.in. jesion wyniosły o obwodzie 630 cm, wiąz górski o obwodzie 583 cm, żywotnik zachodni (tuja) o obwodzie 140 cm, strzelista topola biała, wiekowe dęby, lipy i klony. Park przylega do rzeki Witki, na której znajduje się wodowskaz Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej.

Park Ujazdowski w Zgorzelcu

Położony w południowej części miasta, pomiędzy Czerwoną Wodą, torami kolejowymi i Nysą Łużycką. Założenie parkowe z I poł. XVIII w., wokół pałacyku przy ul. Francuskiej (dwór Ujazd). Stanowi przedłużenie Obszaru Natura 2000 „Przełomowa dolina Nysy Łużyckiej”, sięgającego aż do obszarów wodonośnych i stawów filtracyjnych. Częściowo zagospodarowany, ma alejki spacerowe i leśną ścieżkę dydaktyczną w pobliżu Zespołu Szkół na Francuskiej. Są w nim spore kompleksy starodrzewia, tereny trawiaste oraz zarośla przybrzeżne. W parku rosną pomnikowe dęby szypułkowe i buki, a także stare graby i lipy. Można tu obserwować ptaki parków: kosy, drozdy, sikory. W podmokłych zaroślach łęgowych rośnie m.in. kokorycz pusta oraz kryje się ptactwo wodne i płazy. Wieczorem na skraju lasu i nad wodą polują nietoperze: mroczek późny, borowiec wielki i nocek rudy.

Park podworski przy ul. Bolesławieckiej w Zgorzelcu

Pozostałości parku znajdują się obecnie w dolince zanieczyszczonego potoku. Zachowało się tu wiele interesujących i rzadko spotykanych drzew, jak np. wiąz, grab. Na uwagę zasługuje okaz rozrośniętego kwitnącego bluszczu i pomnik przyrody – kilkusetletni dąb szypułkowy o obwodzie ponad 6 m.

Obszar wodonośny

W dolinie Nysy Łużyckiej (na południowy zachód od centrum miasta Zgorzelca) podobnie jak tereny nadrzeczne od wiaduktu kolejowego do Miejskiego Domu Kultury wchodzi w skład obszaru Natura 2000 „Przełomowa dolina Nysy Łużyckiej”. Stawy są pokryte rzęsą wodną i spirodelą wielokorzeniową – roślinami pływającymi, charakterystycznymi dla wód stojących. Między nimi wychylają się żółte główki grążeli. Szuwary wokół stawów tworzy trzcina pospolita, pałka szeroko – i wąskolistna, rzadziej tatarak. Płytkie stojące lub wolno płynące wody i zarośla nadbrzeżne to znakomite godowisko płazów, w tym traszek czy rzekotki. Takie siedliska są też chętnie odwiedzane przez duże ważki: lecichę pospolitą i ważkę płaskobrzuchą.

Stawy Łagowskie

Obszar obejmuje stawy hodowlane, o bogatej roślinności wodnej i nadbrzeżnej oraz lasy łęgowe i olsy w okolicy, z licznymi drzewami pomnikowymi. Wokół rozciągają się zarośla wierzbowe, trzcinowiska, szuwary mozgowe i turzycowiska oraz łąki zalewowe. Rosną tu 2 gatunki storczyków: kukułka szerokolistna i listera jajowata, liczne rośliny wodne, np. grążele, grzybienie białe, łączeń baldaszkowy, kosaciec żółty i przybrzeżne kniecie błotne (kaczyńce). Kwitnie i owocuje chroniona kalina koralowa i kruszyna, a pod nimi rosną paprocie. W tak bogatym siedlisku występują liczne ptaki wodne, np. perkoz dwuczuby, łyska, łabędź niemy zarośli przybrzeżnych i łąkowe: czajki.

Borowa Góra

Na jej suchych, południowych i zachodnich zboczach, od nieczynnego kamieniołomu do jeziora Witka rosną dobrze zachowane lasy grądowe (grąd wysoki i żyzny). W pobliżu kamieniołomu rośnie m.in. śliwa tarnina o jadalnych owocach czy lecznicza bukwica zwyczajna. Napotkamy tu rzadkie rośliny: storczyk gnieźnik leśny, zawciąg pospolity, janowiec barwierski – niegdyś ważną roślinę przemysłową, dostarczającą żółtopomarańczowego barwnika do tkanin oraz rzadko spotykaną roślinę z rodziny selerowatych – gorysz pagórkowy.

MEANDRY WITKI

Meandry Witki są rezerwatem przyrody istniejącym od 1 lipca 1998 r., i ustanowionym ze względu na ochronę cennego krajobrazowo obszaru doliny niwy rzeki Witki z rozwijającymi się meandrami i ślepymi ramionami starorzecza oraz mierzejami nanosów piaskowo – żwirowych. Zadaniem rezerwatu jest ochrona naturalnego charakteru koryta rzecznego wraz ze zbiorowiskami roślin i populacjami zwierząt podmokłych łąk rzecznej doliny oraz lasów porastających zbocza koryta. Rezerwat ma powierzchnię 137 hektarów, znajduje się na wysokości 220 – 280m n.p.m., a leży na terenie gmin
Wiśniowa (Višňová) i Czernousy (Černousy). Częścią terenu chronionego jest Dębowy staw, obszar o szczególnym znaczeniu ornitologicznym dla terenu północnych Czech. Geologicznie teren obszaru znajduje się na granicie rumburskim oraz czwartorzędowych osadach.

Flora rezerwatu

Z całkowitego obszaru 137 hektarów około 17,2 hektara przypada na tereny leśne. Na rumowiskach skalnych rosną tutaj: Dąb bezszypułkowy i Dąb szypułkowy oraz inne gatunki, takie jak lipa drobnolistna i szerokolistna, wiąz, klon jawor, grab, jarząb, jesion, jodła i brzoza. Na terenach podmokłych rośnie Olsza czarna, Wierzba biała, Wierzba trójpręcikowa, Wierzba uszata, Topola osika, Trzmielina pospolita, Kalina koralowa, Czeremcha zwyczajna, Dziki bez czarny, Bez dziki koralowy, zostały tu wysadzone następujące gatunki: świerk, modrzew, sosna i krzew Wawrzynek wilczełyko. W lasach rośnie chroniona Lilia złotogłów, Kokorycz pusta i Kokorycz wątła, Konwalia majowa, Wilczomlecz słodki, Czerniec gronkowy, Kruszczyk szerokolistny, Zerwa kłosowa, zaś na mokradłach i w zbiornikach wodnych występują: Czermień błotna, Trzcina pospolita i Rzęśl wielkoowockowa. W samej rzeczce Witce oprócz pospolitej Rzęśli hakowatej występuje tu, na naszym terenie jak dotąd niemal w ogóle nieznana – Rzęśl płaskoowockowa.

Fauna rezerwatu

Staw Dębniak, który obejmuje teren 12 hektarów, jest jednym z największych i najstarszych stawów na Ziemi Frydlanckiej. Historycznie jego istnienie zostało udokumentowane już w XVI wieku, kiedy to jest określany jako „Wielki staw koło Witki”. W połowie XVII wieku był pusty, aż w 1664 roku ponownie zarybiony i już pod nazwą „Wielki” stał się częścią majątku rodu Gallas z Frýdlantu. Staw prawdopodobnie powstał poprzez pogłębienie i przecięcie ślepego ramienia Witki u zbiegu rzeki z bezimiennym dopływem prawostronnym. Na tamie Dębniaka występują wyjątkowo duże okazy dębów bezszypułkowych i czerwonych (Quercus robur, Quercus rubra), od których staw prawdopodobnie został tak nazwany.

Rezerwat przyrody Meandry Witki

NOWA PUSZCZA

Nowa puszcza powstaje niedaleko góry Ještěd w północnych Czechach, a to już od 2004 roku. Towarzystwo „Čmelák” (Trzmiel) zmienia w tym miejscu monokultury świerkowe, w których żyje minimalna ilość innych gatunków roślin i zwierząt na naturalny, harmonijny i różnorodny las. Zostało już wykupionych 35 hektarów wegetującego lasu, usunięto część świerków a na ich miejsce posadzono ponad 70 tysięcy jodeł, buków, jaworów i innych gatunków drzew. Obszar należy do europejskiej sieci obszarów chronionych Natura 2000 i jest domem wielu gatunków chronionych prawnie roślin i zwierząt. Na terenach Nowej Puszczy wcześniej rosły tylko świerki.

Przed pięćdziesięcioma laty posadził je tutaj człowiek i wytworzył sztuczną monokulturę świerkową. Oprócz mchu i igliwia nie dało się tam znaleźć nic więcej. Można by powiedzieć, że była to taka świerkowa pustynia. Przemianą tych lasów zwracamy tym miejscom różnorodność roślin i zwierząt, ponadto nowo powstały las mieszany lepiej zatrzymuje wodę na tym terenie w którym rośnie i jest w stanie lepiej stawiać czoło najróżniejszym katastrofom przyrodniczym, np. przemnożeniu się szkodników takich jak kornik drukarz. Celem projektu Nowa Puszcza jest przekształcić monokultury świerkowe na las bliski przyrodzie, który później stopniowo, będzie pozostawał w rękach natury. Za dwieście, trzysta lat powstały drzewostan ma przypominać puszczę i w ten sposób dać znowu szansę przyrodzie aby mogła się rozwijać. Nową Puszczę tworzy sześć oddzielnych parceli o łącznej powierzchni 35 hektarów. Tu zmiany są widoczne na pierwszy rzut oka. Została wycięta jedna trzecia świerków, a w przygotowane miejsca posadzono ponad 70 tysięcy sadzonek pierwotnych gatunków drzew – jak np. jodły, buki, jesiony, wiązy i tym podobne. Te sadzonki sadzili przede wszystkim wolontariusze. Nowa puszcza jest dostępna dla turystów, poprzez najstarszą jej część wiedzie nawet czesko-niemiecka ścieżka edukacyjna, a więc odwiedzający mogą na własne oczy przekonać się jakie zmiany w przyrodzie nastąpiły i dowiedzieć się ciekawostek o miejscowej przyrodzie i historii regonu.

W Nowej Puszczy nadal będą sadzone pierwotne gatunki drzew, a w dalekosiężnym horyzoncie jest pomysł aby połączyć tych sześć obszarów w swego rodzaju prototyp lasu. W ten sposób powstanie nowe miejsce dla przyrody, tak jak powinna wyglądać – w miejscu obecnego pola świerków co w przyszłości przyniesie owoce naszym dzieciom. Powstanie w ten sposób modelowy obiekt dla odnowy innych młodych monokultur świerkowych i miejsce do życia dla nowych gatunków roślin i zwierząt zagrożonych życiem.

MOKRADŁA JABŁONNE

Na obrzeżach Jablonného w Podještědí w północnych Czechach Towarzystwo „Čmelák” (Trzmiel) stworzyło Mokradła Jablonné. Z zaniedbanego i zarośniętego obszaru z nielegalnymi wysypiskami śmieci, powstało malownicze miejsce dla ludzi i przyrody. Schronienie znalazły tu chronione gatunki roślin i zwierząt, a jednocześnie ten podmokły park jest ulubionym miejscem rekreacji i wypoczynku.
Dziś znajduje się tu min. system zbiorników wodnych, drewnianych chodników, mola, ławki, znaki edukacyjne i wiele więcej. Towarzystwo „Čmelák” (Trzmiel) od 2005 roku przygotowało i wdrożyło te zmiany przy wsparciu sponsorów, fundacji i setek wolontariuszy. To właśnie zakup podobnie zdewastowanych obszarów i ich przekształcenie w cenne dla ludzi i dla natury miejsca jest główną działalnością organizacji. Jak wyglądają Mokradła Jablonné po rewitalizacji? 6 hektarów terenów, które składają się z ośmiu wykopanych stawów, podmokłe łąki, mokradła i rozlewiskowy las łęgowy, łęg olszowy, w tym dwa potoki na skraju miasteczka Jablonné v Podještědí.

Ponad to:

odnowiona główna droga
435 m chodników z drewna,
40 m ścieżki z dębowych plastrów,
3 nasypy żwirowe, drewniane i kamienne mola
przez obszar można przejść tzw. suchą stopą,
ławki, stolik, kosze na śmieci
ścieżka edukacyjna wraz z częścią interaktywną,
wydrążone pnie do zabawy dla dzieci.

Fauna i flora – nowe schronienia dla zwierząt: specjalne miejsca, gdzie ukryć się mogą jaszczurki i węże, budki dla sów i nietoperzy – kosaciec sybirski, kosaciec żółty, Czermień błotna, tatarak, Mięta nadwodna, Żabieniec, babka wodna i Krwawnica pospolita. Swój dom znalazło tutaj także wiele innych zwierząt: Zimorodek zwyczajny, Traszka grzebieniasta, Żaba trawna i wiele innych. Regularna coroczna opieka – ręczne wyrywanie pałki z toni wodnej – regularnie wyrywana jest z wody pałka, aby nie zarosła toni wodnej całkowicie i aby zimorodki, zaskrońce, żaby, piżmaki amerykańskie i inne zwierzęta nie straciły swoich domów. – ręczne koszenie łąk – co roku koszone są łąki, aby dostały szansę życia również i te mniej ekspansywne gatunki roślin jak na przykład: Czermień błotna, Kosaciec sybirski i Kosaciec żółty – regularne sprzątanie i utrzymanie terenu.